فرصت‌های توسعه شرق کشور از دریچه تنها بندر اقیانوسی کشور
نشان تجارت - ایجاد زیرساخت‌ها در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی یکی از مهم‌ترین زمینه‌های جذب سرمایه در این مناطق است، مسئله‌ای که اخیراً طی تفاهم‌نامه همکاری بین وزارت جهاد کشاورزی و شورایعالی مناطق آزاد مورد توجه قرار گرفته و مربوط به توسعه زیرساخت‌های اراضی قابل واگذاری و صدور مجوز بهره‌برداری است. به موجب این تفاهم نامه واگذاری زمین تنها برای بخشی از اراضی که زیرساخت آنان تکمیل شده باشد، صورت می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین امتیازات این تفاهم‌نامه، مشوق‌هایی است که برای توسعه زیرساخت از سوی سازمان‌های مسئول و برای سرمایه‌گذاران در راستای افزایش سرمایه‌گذاری‌ها فراهم می‌کند.
از آنجا که منطقه آزاد چابهار یکی از مناطق آزاد استراتژیک برای تجارت و مبادلات اقتصادی ایران با کشور‌ها است، ایجاد زیرساخت‌ها با سرعت بیشتر در دستور کار قرار گرفته و طبق گفته عبدالرحیم کردی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، این امر با دستور رهبر معظم انقلاب برای تکمیل راه آهن و اختصاص ۳۰۰ میلیون یورو با برداشت از صندوق توسعه ملی در حال انجام است.
پروژه ۳۰۰ میلیون یورویی ترانزیتی در منطقه آزاد چابهارقرار بر این است که اعتباری حدود ۳۰۰ میلیون یورویی از صندوق توسعه ملی برای اجرای پروژه راه‌آهن چابهار به زاهدان در نظر گرفته شد و همچنین موضوع استفاده از فاینانس یک میلیارد دلاری روسیه برای پروژه راه‌آهن زاهدان به بیرجند مورد پیگیری قرار گرفت. در حالی که در لایحه بودجه سال ۹۹ نیز سهم چابهار از اعتبارات بودجه‌ای زیاد است و توسعه زیرساختی در منطقه آزاد چابهار از این نظر اهمیت دارد که چند پروژه عظیم فولادی و پتروشیمی نیز در این منطقه در حال پا گرفتن است و این زیرساخت‌ها برای تبدیل شدن سواحل مکران به قطب توسعه کشور ضروری است.
در واقع کریدور ریلی شمال-جنوب در شرق کشور، به عنوان طولانی‌ترین کریدور ریلی کشور به طول ۱۵۰۰ کیلومتر از چابهار به زاهدان، زاهدان به بیرجند و بیرجند به محدوده خراسان رضوی و اتصال به ریل در ایستگاه یونسی نزدیک قائم متصل می‌شود و جمعاً ۱۵۰۰ کیلومتر طول دارد. مسیری که این خط آهن در کشور دنبال می‌کند از چابهار به زاهدان و از آنجا به زابل، بیرجند، تربت حیدریه و نهایتاً از طریق مشهد، به خط آهن سرخس است.
به این ترتیب شرق کشور مجهز به راه آهن می‌شود و آسیای میانه و افغانستان را به آب‌های آزاد متصل می‌کند. از آنجا که افغانستان یکی از کشورهای مهم برای ایران در زمینه مبادلات است و به نسبت روابط تجاری خوبی با ایران دارد، می‌توانیم سهمی از تجارت این کشور به دیگر کشور‌ها را نیز از آن خود کنیم. بر همین ا ساس بود که نثار احمدفیضی غوریانی، وزیر صنعت و تجارت افغانستان، راه آهن خواف-هرات و مسیر ارتباطی ایران را دستاوردی بزرگ برای مردم افغانستان و جامعه تجار آن کشور دانست.
اهمیت استراتژیک منطقه آزاد چابهار در خط آهن ۶۲۸ کیلومتری چابهار - زاهدان به دلیل متصل کردن تنها بندر اقیانوسی کشور یعنی بندر شهید بهشتی چابهار به شبکه ریلی است و در عین حال این پروژه بزرگ با هدف قرار گرفتن در پروژه یک کمربند شرق آسیا که چین را به اروپا و آسیای میانه متصل کند اهمیت ویژه‌ای دارد.
توسعه بزرگراه‌ها در منطقه آزاد چابهارپیگیری‌ها برای عملیاتی کردن بودجه برداشت شده از صندوق توسعه ملی و اعتبارات لایحه بودجه ۹۹ برای اجرایی کردن طرح راه‌آهن ادامه داشت. تیر ماه امسال بود که عملیات ریل گذاری محور راهبردی راه آهن چابهار - زاهدان انجام شد. به طوری که به گفته منصور بیجار، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری سیستان و بلوچستان، مگاپروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان و ادامه آن به «میلک» در هشت قطعه با ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست که بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده تا پایان سال ارتباط زاهدان به خاش برقرار خواهد شد و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها تا پایان سال ۱۴۰۰ کل این پروژه به بهره‌برداری خواهد رسید.
چابهار در حوزه توسعه زیرساخت‌ها به توسعه بزرگراه‌ها نیز پرداخته است. به گفته بیجار، ۳۵۰ کیلومتر پروژه در حوزه تکمیل بزرگراه‌ها در قرارداد‌های مختلف، از چابهار تا میلک و از زاهدان به نهبندان و کریدور‌های شرقی و غربی زاهدان به بم و همچنین چابهار تا جاسک در حال فعالیت است که امیدواریم تا پایان دولت حدود ۱۰۰ کیلومتر آن به بهره‌برداری برسد.
پیشرفت فیزیکی این زیرساخت‌ها در ادامه تلاش‌هایی است که عبدالرحیم کردی به عنوان امتیازی برای جذب سرمایه‌گذاران به منطقه آزاد چابهار برشمرده است.
گازرسانی به سیستان و بلوچستانیکی دیگر از امکانات زیرساختی در منطقه آزاد چابهار پروژه‌های گازرسانی است که در دولت دوازدهم مورد توجه قرار گرفت. در طی یک سال و نیم فعالیت در حوزه شبکه داخلی شهر زاهدان بیش از هفت هزار و ۲۰۰ هکتار گازرسانی به شهر زاهدان عملی شده که به گفته مسئولان تا پایان سال کامل خواهد شد و شبکه داخلی گازرسانی به شهر‌های زابل، خاش، محمدان، بمپور و دلگان نیز در برنامه‌ریزی انجام شده تا پایان سال به اتمام خواهند رسید.
تجهیز بندر چابهاراز دیگر اقداماتی که در منطقه آزاد چابهار برای جذب سرمایه انجام شده افزایش امکانات و امتیازات بندر چابهار است. افزایش ظرفیت بندر شهید بهشتی از دو و نیم میلیون تن به هشت و نیم میلیون تن یکی از شرایطی است که در آینده به توسعه هر چه بیشتر سواحل مکران کمک خواهد کرد. همچنین علاوه بر افزایش ظرفیت، امکانات زیرساختی دیگری فراهم شده که قابل توجه است. یک هفته پیش بود که نخستین محموله تجهیزات استراتژیک تخلیه و بارگیری بندر چابهار در راستای فعالسازی قرارداد تجهیز و بهره‌برداری از بندر شهید بهشتی بین سازمان بنادر و دریانوردی و طرف هندی وارد بندر شد.
در واقع تجهیز و بهره‌برداری بندر شهید بهشتی در قالب قرارداد (BOT) به عنوان بخشی از تعهد هندی‌ها، مدل جدیدی از تجهیز بنادر کشور است که برای نخستین بار ۱۰۰ درصد با سرمایه‌گذاری طرف خارجی در بنادر کشور انجام می‌شود. قرارداد BOT قراردادی با شرکت و یا مجموعه‌ای از شرکت‌ها است که پس از اخذ امتیاز، پروژه‌های سنگین مالی را اجرا خواهند کرد. اینگونه شرکت‌ها در بازه زمانی محدودی از پروژه‌های مذکور نفع خواهند برد و سپس پروژه را به طوری که امکان فعالیت کامل بر روی آن وجود داشته باشد به صورت بلاعوض به طرف دیگر واگذار می‌کنند که اغلب طرف دیگر دولت است.
پیگیری برای حل چالش مبادلات بانکی در چابهاریکی از چالش‌هایی که کل مناطق آزاد کشور با آن مواجه هستند، مراودات بانکی است که به تحریم ایران در مجامع بین‌المللی به وجود آمده است. چالش بانکی و دشواری در دریافت پول‌های مربوط به صادرات افغانستان به چین و هند از طریق بندر چابهار، مسائلی را به همراه داشت که سبب کندی در سرعت فعالیت ترانزیتی شده بود.
حدوداً یک ماه قبل وزیر صنعت و تجارت افغانستان به رسانه‌ها گفته بود: افغانستان مسئله بانکی در بندر چابهار را با طرف‌های آمریکایی مطرح کرد. بندر چابهار از فهرست تحریم‌های واشنگتن مستثنی است و به همین دلیل موضوع بانکی برای چندمین بار با آمریکا مطرح شد و ما موفق شدیم که قول ۱۰۰ درصدی برای رفع آن بگیریم.
